Medeniyetin her döneminde en önemli ekonomik faaliyetlerden biri olan ticaret, her zaman döneminin koşullarına ayak uydurmuştur. Teknolojinin her alanda kullanıldığı günümüzde de ticaretin dijital dünyaya taşınmasının beklenmemesi absürt olurdu. Teknolojinin sunduğu imkanlar sayesinde fiziksel olarak bir çaba harcamaya gerek kalmadan dünyanın öbür ucundaki biriyle dahi ticaret yapılabilmesi, klasik ticaret yollarına nazaran daha düşük maliyetli, daha hızlı olması ve daha geniş kitlelere ulaşabilme fırsatı sunması kullanımının giderek artmasını haklı kılar niteliktedir. Ama her kolaylık gibi e-ticaret de tabi ki birçok hukuksal sorunu beraberinde getirdi, güvenli bir ortam oluşturma ihtiyacı doğurdu. Bunun sonucunda devletler ve yetkili uluslararası kuruluşlar (Dünya Ticaret Örgütü ve Uluslararası Ticaret Odası) gerekli düzenlemeleri yaparak bu sektörde bulunacak gerçek ve tüzel kişileri korumak adına onlara çeşitli haklar ve sorumluluklar ortaya koydular.
Günümüzde 7’den 70’e herkesin en az bir kez e-ticaret sektörüne ucundan da olsa temas ettiğini görmekteyiz. Bu yazımızda e-ticaret hukukundaki haklarını bilmek ve korumak isteyenlerin dikkat etmeleri gereken hukuki noktalara değinmeyi planlıyoruz.
E-Ticaret Hukuku Nedir?
Öncelikle elekronik ticaret (e-ticaret), internet üzerinden yani online platformlarda ürün ve hizmet satışı yapılmasıdır. 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da elektronik ticaret ‘’Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyeti’’ olarak tanımlanmıştır. Buna ilişkin usul ve ilkeleri düzenleyen hukuk dalına ise e-ticaret hukuku demekteyiz. Bu hukuk dalının amacı e-ticareti kanuni düzenlemelerle çerçeveleyerek tüketicileri, kişisel verileri, fikri mülkiyet ve rekabet haklarını korumak; güvenli ve düzenli bir ticaret ortamı oluşturmaktır. İnternet aracılığıyla gerçekleştirilen ticari faaliyetler, mesafeli sözleşmeler, elektronik ödeme sistemleri, online alışverişler e-ticaret hukukunun düzenlediği önemli alanlardandır.
E-Ticaret faaliyetleri gerçekleştirebilmek için e-ticaret şirketi kurmak gerekir. Bu şirket şahıs ya da sermaye şirketi olarak kurulabilir. Şirket faaliyetlerini internet siteleri aracılığıyla gerçekleştirir. Kendilerine ait bir e-ticaret ortamı kurmalarında bir sakınca yoktur, ancak aracı konumunda olan bir hizmet sağlayıcısının ortamını da kullanabilirler. E-Ticaret sitesi veri sorumlusu niteliğindedir.
Tüketici Hukuku Bakımından Haklarım Nelerdir?
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu tüketicilerin mal ve hizmet piyasalarında yaptıkları hukuki işlemlerde satıcılar tarafından sömürülmesini önlemeyi hedeflemektedir. E-Ticaret gelişerek mal ve hizmet piyasasının büyük bir kısmına yerleşmiş olduğundan bu kanunun koruma kapsamına girmiştir. Tüketicilerin hukuki işlemlerini güvenli ve hak kaybına uğramadan yapabilmeleri adına yapılmış tüm düzenlemelerin sunduğu hakları sizler için derledik. Tüketiciler, bu haklarının ihlali durumunda Tüketici Hakem Heyetleri’ne başvurabilirler. Her yıl belirlenen ücret sınırını aşan uyuşmazlıklar için ise Tüketici Mahkemeleri’nde dava açabilirler. Bu sınır 2024 yılında 104.000 TL’dir.
- Bilgilendirilme Hakkı
Satıcılar, sattıkları ürün veya hizmet hakkında doğru ve eksiksiz bilgi vermek zorundadırlar. Ürün/hizmet özellikleri, fiyatı, teslimat koşulları ve cayma hakkı gibi bilgiler satıcı tarafından mal ve hizmet satın alınmadan önce verilmelidir.
- Cayma Hakkı
Tüketiciler, herhangi bir sebep göstermek zorunda olmadan, online olarak satın aldıkları ürünü teslim aldıktan itibaren 14 gün içinde cayma hakkını kullanarak iade edebilirler. Bu süre, bazı durumlarda 30 güne kadar çıkabilir. Cayma hakkı kapsamında, iade edilen ürünün bedeli tüketiciye geri ödenir.
- Güvenli Alışveriş Hakkı
Tüketiciler, internet üzerinden alışveriş yaparken girdikleri kredi/banka kartı bilgileri e-ticaret siteleri tarafından işlenmektedir. Kredi kartı bilgileri kişisel veri niteliğinde olduğundan korunması elzemdir. E-ticaret siteleri, çoğunlukla SSL gibi güvenlik sertifikaları kullanarak bu güvenliği sağlamaktadırlar. Tüketicilerin alışverişlerini yaparken sitelerin güvenliğinden emin olmaları önemlidir.
- Ayıplı Malı İade Hakkı
Ayıplı mal, tüketiciye teslim edildiği anda satın alınmış olana uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması sebebiyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Satıcı malı satış sözleşmesine uygun olarak teslim etmekle yükümlü olduğundan tüketicinin bu ürünün ayıplı olduğunu anladığı andan itibaren iade ederek sözleşmeden dönme, ayıp oranında indirim isteme, mümkünse ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini veya masrafları satıcıya ait olmak üzere onarılmasını isteme hakları mevcuttur. Teslim tarihinden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Ancak tüketici bu ayıptan haberdar olmasına rağmen malı satın almışsa sözleşmeye aykırılıktan söz edilemez.
Kanun’a göre; satışa sunulacak ayıplı mal üzerine ya da ambalajına tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde malın ayıbına ilişkin açıklayıcı bilgiyi içeren bir etiket konmalıdır. Bu etiketin tüketiciye verilmesi veya ayıba ilişkin açıklayıcı bilginin tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış belgesi üzerinde açıkça gösterilmesi zorunludur. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünler ise hiçbir şekilde piyasaya arz edilemez.
- Sözleşme Hakkı
Tüketici ile satıcı arasında yapılan satış sözleşmesi, tüketicinin haklarını ve yükümlülüklerini açıkça belirtmelidir. Bu sözleşme, tüketici ve satıcı için önemli bütün detayları içermelidir. Sözleşmeler hukuku kapsamında taraflar sözleşme özgürlüğüne sahip olmakta, satıcı ve alıcılar sözleşme şartlarını ve içeriğini serbestçe belirleyebilmektedirler. Elekronik ortamda düzenlenen ve elektronik onay/imza gerektiren sözleşmeler de yazılı sözleşmeler gibi geçerli ve bağlayıcıdır.
E-ticaret sözleşmelerinde satıcı tarafından dayatılan haksız, adil olmayan ve tüketici aleyhine olan şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve tüketici standart sözleşmede yer alması (genel işlem koşulu olması) nedeniyle içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir.
Sözleşme şartlarının yazılı olması hâlinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır bir dilin kullanılmış olması gerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm, tüketicinin lehine yorumlanır.
Satıcı sözleşmede belirtilen süre ve şartlarda mal ve hizmeti ifa etmekle yükümlüdür. teslimat sözleşmede belirlenen tarih ve yerde yapılmalıdır. Bu sözleşmenin ihlal edilmesi halinde zarar gören taraf tazminat isteme hakkına sahiptir. Bu tazminat maddi ve manevi zararları karşılayacaktır. Sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde e-ticaret sözleşmesini feshetme hakkı doğar. Gereği gibi ifa etmeme; belirlenen yer ya da zamanda ifa edilmemesi, belirlenen şartlara uyulmayarak ifa edilmesi, ayıplı ürün ifa edilmesi vb. anlamına gelebilir.
- Teslimat Hakkı
Tüketici, satın aldığı ürünü belirtilen süre içinde teslim alma hakkına sahiptir. Teslimat süresi genellikle 30 gündür. Süresinde teslim edilmeyen ürünler için tüketicinin siparişi iptal etme hakkı vardır.
- Fiyat ve Ücret Şeffaflığı
Satıcılar, ürünlerini tanıtırken fiyatlarını net ve şeffaf bir şekilde sunmakla yükümlüdür. Bu tanıtımlar, teklifin şartlarını ve süresini içermelidir. Bu bilgiler doğru ve eksiksiz olmalı, tüketiciyi yanıltmamalıdır. Ekstra ücretler (kargo, vergi vb.) mevcutsa bilgilendirme yapılmalıdır.
- Müşteri Hizmetlerine Erişim Hakkı
Tüketiciler, satın alma süreci ve sonrasında herhangi bir sorun yaşarlarsa satıcı tüketici için ulaşılabilir olmalıdır. E-ticaret sitelerinin tüketicilerin problemlerine çözüm getirmek üzere yeterli ve etkili bir müşteri hizmetlerine sahip olması gerekir.
- Garanti Belgesi Talep Etme Hakkı
Garanti Yönetmeliği ile garanti belgesine sahip olması zorunlu mallar belirlenmiştir. Bu mallar için üretici ve ithalatçılar tarafından açık, sade, herkes tarafından anlaşılabilir bir garanti belgesi düzenlenmesi gerekmektedir. E-ticaret işlemlerinde garanti belgesi çoğunlukla elektronik ortamda kalıcı veri saklayıcıyla iletilmektedir ancak tüketicinin talebi halinde kağıt üzerine yazılı olarak da verilmesi şarttır. Eğer bu belge eksikse satıcıya başvurularak elde edilmelidir, aksi halde garanti bakımından hak kayıplarına yol açar.
- E-Fatura Hakkı
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirli bir miktarın üzerinde cirosu olan işletmeler için elektronik fatura zorunlu hale getirilmiştir. Bu e-ticaret işletmeleri sattıkları mal ve hizmetler için faturalarını dijital ortamda düzenlemek ve saklamaktadırlar. Bu uygulamanın amacı mali şeffaflığı, işlem güvenliğini ve hızını arttırmak; maliyetten tasarruf etmeyi, entegrasyonu kolaylaştırmayı, zamandan kazanmayı ve kağıt israfından kurtulmayı sağlamaktır.
Kişisel Verilerin Korunması Bakımından Haklarım Nelerdir?
Online alışverişler sırasında alıcıların ve satıcıların birtakım kişisel verileri (kişisel, finansal bilgiler gibi) online platformlar tarafından işlenmektedir. Kullanıcılardan kişisel verileri (ad, soyad, telefon, adres vb.) üyelik oluşturma ya da alışveriş sırasında istenebileceği gibi siteleri ziyaret sırasında çerezler vasıtasıyla da birtakım veriler toplanabilmektedir.
Hukukumuz e-ticaret sektöründe yer alan kişilerin kişisel verilerini 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ile korumaktadır. Kişisel Verileri Koruma Kurumu bu konudaki düzenleme ve denetlemelerle görevli bağımsız idari otoritedir.
KVKK ve diğer düzenlemelerle birtakım haklar sağlanarak kişilerin e-ticaret platformlarında güvenle işlem yapabilmeleri amaçlanmıştır. E-ticaret platformlarında bir alıcı olarak işlem yaparken sahip olunan haklar şöyle sıralanabilir:
- Bilgilendirilme Hakkı
E-Ticaret platformlarının hangi verileri topladıkları, topladıkları verileri hangi amaçlarla kullanacakları, kimlerle ve neden paylaşacakları, ne kadar süreyle saklayacakları konusunda bilgilendirme yükümlülükleri vardır.
- Açık Rıza Hakkı
6698 Sayılı Kanun’a göre kişisel veriler ilgili kişinin açık rızası olmadıkça işlenemez. Bu sebeple e-ticaret sitelerinin verilerinizi işleyebilmeleri için açık rıza almaları zorunludur. Açık rıza ilgili konuya ilişkin olmalı, genel olmamalıdır. Kişisel verilerin işlenmesi ve kullanılmasının sonuçları hakkında önceden aydınlatılmış olmalı ve bu bilgiler ışında onay vermelisiniz. Rıza dolaylı olmadan açıkça ve özgür irade ile verilmelidir.
- Gizlilik Hakkı
Tüketicilerin kişisel verilerinin kullanılması ve paylaşılması konusunda kontrol sahibi olma hakkı mevcuttur. Kişisel verilerinin 3.kişilerin eline geçmemesi konusunda gerekli tedbirlerin alınmasını isteyebilirler.
- Verilere Erişim Hakkı
Tüketiciler talep ettiklerinde toplanan verilerine erişim sağlayabilmelidirler, e-ticaret platformları hangi verilerin işlendiği konusundaki sorulara cevap vermekle yükümlüdür.
- Verileri Düzeltme ve Güncelleme Hakkı
Kişisel veriler eksik veya yanlış işlendiyse ilgilinin talebi üzerine düzeltmek ve güncellemek de e-ticaret siteleri için bir zorunluluktur.
- Unutulma Hakkı (Verilerin Silinmesi)
Tüketiciler, sitelerin dijital hafızasında yer alan kişisel verilerinin silinmesini ve yayılmamasını talep ettiklerinde silinmesi zorunludur. Bu talep açık rızanın geri alındığı anlamına gelir.
- Verilerin İşlenmesinin Sınırlandırılması Hakkı
Tüketiciler kişisel verilerinin belirli durumlarda işlenmemesini talep edebilirler.
- Verileri Taşıma Hakkı
Tüketiciler verilerini başka bir veri sorumlusuna aktarma hakkına sahiptirler.
- İtiraz Hakkı
Tüketiciler, verilerinin belirli bir amaca yönelik işlenmesine itiraz edebilirler. E-Ticaret sitesi itiraz üzerine verileri işlemeyi durdurmakla yükümlüdür. Eğer veriler otomatik sistemlerle işlenerek sizinle ilgili karar alıyorsa da itiraz edilebilir ve insan müdahalesi talep edilebilir.
- Veri Güvenliği Hakkı
E-ticaret sitelerinin en önemli yükümlülükleri veri sorumlusu olarak işledikleri kişisel verileri korumaktır. Bu konuda siber güvenlik önlemleri almak ciddi bir sorumluluktur. Aksi takdirde verilerin çalınması, izinsiz erişilmesi gibi güvenlik ihlallerinin sorumlusu e-ticaret siteleri olacaktır.
- Şikayet Hakkı
Kişisel verilerin hukuka aykırı olarak işlendiğinin tespiti halinde Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na başvurularak şikâyette bulunulabilir.
Hakların İhlal Edilmesi Durumunda Doğan Cezai Sorumluluk
Teknolojinin gelişmesiyle veriler dijital ortamda da işlenmeye başlanmış (e-ticaretin de bunun bir parçasına olduğuna yukarıda değinmiştik.) ve yasal düzenlemelerle buna çeşitli kurallar ve yaptırımlar getirilmiştir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 135-138. Maddeleri kişisel verilerin korunmasını sağlayan suçları düzenlemektedir. E-ticaret sitelerinin ve şirketlerinin müşterilerinin verilerini hukuka aykırı olarak kaydetmeleri, başkasına vermeleri ve yaymaları, süresi geçmesine rağmen verileri tutmaya ve kullanmaya devam etmeleri suçtur. Bunları tespit edenler adli yargıda dava açma hakkına sahiptirler. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve diğer düzenlemeler alıcı ve satıcıları yukarıda saydıklarımız dışında siber suçlara (internet dolandırıcılığı gibi) karşı da korumayı amaçlamıştır.
Fikri Mülkiyet Hukuku Bakımından Haklarım Nelerdir?
E-ticaret alanının konularından biri de fikri mülkiyet eserleridir. Bunlar çoğunlukla dijital ürünler, marka isimleri, logolar, özgün tasarımlar, yazılımlar, müzikler, e-kitaplar, videolardır. Bu eserler fikri mülkiyet hakları sayesinde korunmaktadır.
Fikri mülkiyet hakları, telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır. Telif hakları (fikri haklar); ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanatlar eserleri ve sinema eserlerini korumayı amaçlar. Bu hususi eserlerin hakları sahiplerine ait olup başkaları tarafından izinsiz kullanılamaz. Sınai mülkiyet hakları ise marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı modelleri kapsamaktadır. Sınai mülkiyet haklarının fikri haklardan farkı tescile tabi olmasıdır.
E-ticaret hukukunda fikri mülkiyet haklarının korunması yani dijital ortamda yaratılan, paylaşılan ya da satılan içeriklerin, markaların veya ürünlerin hukuki olarak güvence altına alınması kritik derecede önemli bir konudur. En önemli fikri mülkiyet haklarını koruma yollarını sizler için sıraladık:
- Marka Tescili
E-ticaret sitesi adı, logo, sloganlar ve diğer ticari kimlik unsurları marka olarak tescil edilebilir. Marka tescili, başka bir kişinin bu unsurları izinsiz kullanması veya taklit etmesini engellemek bakımından bir koruma sağlar. Türkiye’de marka tescili, Türk Patent ve Marka Kurumu aracılığıyla yapılır. Marka tescili, size belirli bir süre boyunca (10 yıl) münhasır haklar verir ve bu süre yenilenebilir.
- Telif Hakkı Tescili
Telif hakları, özgün ve yaratıcı eserleri korumaktadır. E-ticaret platformlarında sunulan içeriklerinizin izinsiz kullanılmasını, kopyalanmasını veya dağıtılmasını önlemek için telif hakkı koruması alınmalıdır. Türkiye’de bir eser, yaratıldığı anda telif hakkı korumasına sahip olur ancak, eserinizin kayıt altına alınması ve telif hakkının tescili, gerektiğinde haklarınızı savunmak bakımından avantaj sağlar. Türkiye’de bu işlemler, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü tarafından yapılır.
- Tasarım Tescili
Ürünlerin özgün tasarımlarını korumak için tasarım tescili alınmalıdır. Bu, ürünlerin görünümünün, şeklinin veya dekoratif unsurlarının izinsiz kopyalanmasını veya taklit edilmesini önler. Tasarım tescili, yine Türk Patent ve Marka Kurumu aracılığıyla yapılır. Tescil işlemi, tasarımınızın belirli bir süre boyunca (genellikle 5 yıl, 25 yıla kadar yenilenebilir) korunmasını sağlar.
- Patent Koruması
Eğer e-ticaret platformunda satılan bir ürün veya sunulan bir hizmet, yenilikçi bir buluşa dayanıyorsa, bu buluş patentle korunmalıdır. Patent, buluşunuzun belirli bir süre boyunca izinsiz olarak kullanılmasını veya üretilmesini engeller. Türkiye’de patent başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır. Başvurunun onaylanması durumunda, buluşunuz 20 yıl süreyle korunur.
- Alan Adı Koruması
E-ticaret sitesinin alan adı (domain) da fikri mülkiyet hakkı olarak değerlendirilebilir. Alan adının izinsiz kullanımı veya benzer isimlerle kötü niyetli faaliyetlerde bulunulmasını önlemek için bu alanı koruma altına alınmalıdır. Alan adı tescili, ICANN tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılır. Eğer alan adı bir marka ihlali oluşturuyorsa, WIPO’nun (Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü) tahkim mekanizması üzerinden itirazda bulunulabilir.
- Lisans ve Sözleşmeler
Fikri mülkiyet haklarının ticari olarak kullanması veya başkalarına kullanımına izni verilmesi için lisans sözleşmeleri yapılabilir. Bu, özellikle e-ticaret platformlarında üçüncü taraflarla çalışırken önemlidir. Lisans sözleşmeleri tarafların hak ve yükümlülüklerini açıkça belirtmeli ve anlaşmazlık durumlarında yasal koruma sağlamalıdır.
- İnternette Hak İhlallerine Karşı Koruma
E-ticaret sitelerinde ya da farklı dijital alanlarda fikri mülkiyet haklarınızın ihlal edildiğini tespit ederseniz, ilgili platforma başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep edebilir veya doğrudan yasal yollara başvurabilirsiniz. Türkiye’de Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri bu tür davalara bakar.
Rekabet Hukuku Bakımından Haklarım Nelerdir?
Rekabet hukuku; genel olarak piyasadaki adil rekabeti korumayı, tüketicilere daha güvenilir ve daha iyi bir hizmet sunmayı hedefler. Rekabet Kurumu, rekabet hukuku alanında en yetkili kurum olup piyasadaki rekabeti düzenlemeyi ve bozulmasını engellemeyi, bu konudaki gerçekleştirilebilecek hukuka aykırılıkları önlemeyi amaçlayan bir bağımsız idari otoritedir. Yapılan düzenlemeler ile piyasada yer alan kişilere birtakım haklar verilmiştir:
- Rekabetin Korunması Hakkı
Piyasada adil rekabetin korunması kanuni bir kuraldır. Piyasadaki şirketler tarafından bozulduğunun ve bozulması için bazı yöntemler kullanıldığının tespit edilmesi halinde Rekabet Kurumu’na şikâyet edilebilir. Büyük şirketlerin ürünlerini çok düşük fiyatlara satarak küçük işletmelere zarar vermeyi amaçlamaları da rekabetin bozulması sonucunu doğuran yöntemlerdendir.
- Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkı
Haksız rekabet, bir işletmenin adil olmayan yöntemlerle diğer işletmelere zarar vermesidir. Taklit ürün satma, işletme hakkında yanlış bilgi yayma haksız rekabete verilebilecek örneklerdir. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu haksız rekabeti yasaklayarak hukuki yollara başvurma hakkı sunmuştur.
- Reklamda Adil Rekabet Hakkı
E-Ticaret şirketlerinin reklam ve tanıtımlarında kendileri hakkında doğru bilgi verme yükümlülükleri olduğu gibi rakipleri hakkında da yanlış bilgi vermeme yükümlülükleri mevcuttur. Rakiplerin ürün ve hizmetlerini kötüleyen reklamlar adil rekabet hakkını ihlal eder. Bu hakkın ihlal edildiğine dair başvurular Reklam Kurulu veya Rekabet Kurulu’na yapılabilir.
- Tekelleşmenin Önlenmesi Hakkı
Tekelleşme, bir işletmenin piyasanın büyük kısmını kontrol altına alarak hakim duruma gelmesi ve diğer işletmeleri dışlaması sonucunda piyasadaki nüfuzunu kötüye kullanarak serbest rekabeti ortadan kaldırmasıdır. Tüketicilerin ve küçük işletmelerin zarar görmesi sonucunu doğurur. Rekabet Kurumu yetkilidir.
- Zorlayıcı Şartların Önlenmesi Hakkı
E-Ticaret platformlarının şirketlere zorlayıcı, rekabeti bozan ve adil olmayan sözleşme şartları dayatması halinde Rekabet Kurulu’na başvurularak yasal haklar kullanılabilir.
- Ortaklık ve Birleşmelerin İncelenmesi Hakkı
E-Ticaret platformları arasında birleşme veya ortaklık kurulması rekabetin bozulmasına ve kontrolün güçlü şirketlerin eline geçerek küçük şirketlere zarar verme sonucunu doğurabilir. Piyasadaki diğer şirketlerin bunu tespit etmesi üzerine Rekabet Kurulu’na bildirerek incelenmesini talep etme hakkı vardır.
- Ayrımcılığın Önlenmesi Hakkı
Anayasal bir hak olan eşitlik hakkı tabi ki e-ticarette de yerini korumaktadır. Platformların satıcılar arasında ayrımcılık yapması halinde bunun ortadan kaldırılması için Rekabet Kurumu’na başvurulabilir.
E-Ticaret Sitesinde Olmazsa Olmaz Hukuki Belgeler Nelerdir?
- E-Ticaret Ön Bilgilendirme Formu
Alıcıya sipariş öncesinde mal veya hizmet hakkında bilgi verilmesi amacıyla oluşturulmuş formdur. Ürün özelliklerini, toplam fiyatı, teslimat detaylarını vb. içermelidir. Tüketicinin yapacağı alışverişe dair tüm detayları bilmesi ve bilinçli bir şekilde karar vermesi amaçlanır. Tüketicinin anlayabileceği şekilde sade ve anlaşılır bir dille yazılmalı, en az 12 punto olmalıdır. Bu uygulama tüketiciyi korumayı amaçlar. Form tüketici tarafından onaylanması şarttır.
- Mesafeli Satış Sözleşmesi
Mesafeli Satış Sözleşmesi, e-ticaret platformunda yapılan alışveriş işlemleri için önceden hazırlanır ve alıcının alışveriş sırasında vereceği onayla yürürlüğe girer. Bu sözleşme, alıcı ile satıcı arasında yapılan alışverişin şartlarını detaylıca düzenlemelidir. Ürün veya hizmetin niteliklerini, fiyatını, teslimat koşullarını (yer-tarih gibi), tüketicinin cayma hakkını, tarafların taahhütlerini, uyuşmazlık halinde çözüm yollarını ve yetkili mercii vb. içermelidir. Her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini ayrıntılı ve açık şekilde belirlemelidir. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği gereğince her e-ticaret sitesinde önceden hazırlanmış bir mesafeli satış sözleşmesi yer almak zorundadır. Tüketici tarafından onaylanan sözleşme satıcı tarafından en az 3 yıl saklanır. Şekil şartlarına göre minimum 12 punto ile hazırlanmalıdır.
- E-Ticaret Üyelik Sözleşmesi
Üyelik sözleşmesi; siteye üye olan ve alışveriş yapan kullanıcıların hak ve yükümlülüklerini, sitenin kullanım koşullarını belirler. Siteye üye olan kullanıcı tarafından okunmalı ve onaylanmalıdır, bu sebeple sözleşme sonlarında bir onay kutucuğu yer alır. Site ile ilgili bir uyuşmazlık oluşması halinde bu sözleşme baz alınır. Üyelik sistemi olmayan sitelerde dahi taraflar arasındaki yasal yükümlülükleri netleştirmek amacıyla kullanım koşullarını açıklayan bir metin bulunması şarttır.
- E-Ticaret Gizlilik Sözleşmesi
Gizlilik sözleşmesi, e-ticaret şirketlerinin edindikleri kişisel verileri hangi amaçlarla kullandığını, nasıl topladığını ve koruduğunu, ne kadar saklayacağını gösteren sözleşmedir. Ödeme bilgileri, kredi kartı bilgileri, iletişim bilgileri, IP adresleri gibi kişisel verilerin şirketler ve siteler tarafından işlenmesi koşullarını belirler. Satıcının işlediği kişisel verileri 3.kişilerle paylaşmayacağı taahhüdünü içerir.
Her sözleşme gibi gizlilik sözleşmesi de tüketiciler tarafından onaylanmakla yürürlüğe girmektedir. Bu sözleşmenin onaylanmaması halinde kişisel verilerin işlenmesi hukuka aykırıdır. Gizlilik sözleşmesi, tüketiciler tarafından anlaşılabilir, açık ve sade bir dille yazılmalıdır. Siteler tarafından tüketicilere sunulması zorunlu belgelerdendir. Onaylanması sonucunda tüketici ve e-ticaret şirketleri karşılıklı olarak güvence altına alınmış olur.
- Ticari Elektronik İleti Onay Metni
Tüketicilere elektronik iletiler gönderilmeden önce yasal bir onay alınması şarttır. Bu onay metni, iletiyi gönderecek firmanın bilgilerini, iletilerin amaç ve kapsamını içermelidir. Kullanıcı bu metni onaylayarak firmanın sms, e-posta vb. göndermesini kabul etmiş olmaktadır. Kullanıcıların bu onayı iptal etme hakları da mevcuttur.
- Çerez Politikası
E-ticaret sitelerinin kullanıcılarına ait verileri toplamak amacıyla kullandıkları çerezler (cookies) hakkında bilgilendirme yapılması şarttır. Çerez türleri, ne amaçla kullanıldıkları ve kullanıcıların çerezleri nasıl yönetebileceği açıklanır. Çerez kullanımının olduğu tüm web sitelerinde bu politikanın bulunması gereklidir.
Sonuç
Günümüzde e-ticaret, hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiş ve alışveriş alışkanlıklarımızı kökten değiştirmiştir. Teknolojinin sunduğu kolaylıklar sayesinde, ürün ve hizmetlere erişim hiç olmadığı kadar hızlı ve pratik bir hale gelmiştir. Ancak bu hızlı gelişim, beraberinde çeşitli hukuki sorunları ve ihtiyaçları da getirmiştir.
E-ticaret ortamında hem tüketicilerin hem de satıcıların hak ve yükümlülüklerini bilmesi, güvenli ve adil bir ticaret ortamının sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Tüketiciler, bilgilendirilme, cayma, güvenli alışveriş ve kişisel verilerin korunması gibi temel haklara sahipken, satıcılar da dürüstlük ilkesi çerçevesinde hizmet sunmak ve yasal düzenlemelere uygun hareket etmekle yükümlüdürler. Ayrıca, fikri mülkiyet ve rekabet hukuku alanındaki düzenlemeler, yenilikçi ve adil bir ticaret ortamının devamlılığını sağlamaktadır.
E-ticaret faaliyetlerinde yer alan tüm tarafların, ilgili hukuki belgeleri eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlamaları, olası uyuşmazlıkların önüne geçmek ve karşılıklı güveni tesis etmek adına önemlidir. Ön bilgilendirme formları, mesafeli satış sözleşmeleri, gizlilik politikaları ve çerez politikaları gibi belgeler, hem tüketicilerin haklarını korur hem de işletmelerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olur.
Sonuç olarak, e-ticaretin sunduğu fırsatlardan en iyi şekilde yararlanmak ve olası riskleri en aza indirmek için hukuki bilinç ve farkındalık şarttır. Hem tüketiciler hem de satıcılar, hak ve yükümlülüklerini bilerek hareket ettiklerinde, dijital ticaretin sunduğu avantajlardan maksimum düzeyde faydalanabilirler. Hukukun sağladığı koruma mekanizmaları ve düzenlemeler sayesinde, e-ticaretin gelecekte de güvenli, adil ve sürdürülebilir bir şekilde büyümesi mümkün olacaktır.
Ofisimiz olarak, e-ticaret alanında karşılaşabileceğiniz her türlü hukuki konuda yanınızdayız ve uzman ekibimizle sizlere destek olmaktan mutluluk duyarız. Haklarınızı korumak ve güvenli bir ticaret deneyimi yaşamak için profesyonel hukuki danışmanlık hizmetlerimizden faydalanabilirsiniz.
Feray KARAALİ