Türkiye gibi 85 milyondan fazla insanın yaşadığı bir ülkede trafiğe çıkan araç sayısının da çok olması trafik kazalarını da beraberinde getiriyor. Trafik kazaları sonucunda birçok insan maddi ve manevi kayıplara uğruyor. Bu gibi durumlarda hukukumuz zarara uğrayanlara zararları için tazminat talep etme hakkı sağlamaktadır. Bu makalemiz ile sizi tazminat taleplerinize dair yürütülecek süreçler bakımından bilgilendirmeyi hedefliyoruz.

Sigorta Nedir?

Sigorta, bir kişinin ileride karşılaşabileceği zararı gidermek üzere sigorta şirketi ile yaptığı iki taraflı yasal bir sözleşmedir. Sigortalı kişi prim ödemesi karşılığında kaza, yaralanma, yoksun kalma gibi durumlarda zararlarının giderilmesini isteyebilmektedir. Sigorta hukuku ise sigortalı kişiler ve sigorta şirketleri arasındaki hukuki ilişkiyi düzenlemektedir.

Sigorta Poliçesi Nedir?

Sigorta poliçesi, sigortalı ile sigorta kuruluşu arasında hak ve sorumlulukların karşılıklı olarak belirlenmesi ve teminat altına alınması amacıyla düzenlenen süreli ve yazılı belgedir. Sigorta senedi olarak da bilinir. Poliçe, henüz doğmamış zararları yani rizikoyu teminat altına almaktadır.

Trafik Sigortası Nedir?

Diğer adı Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası olan Trafik Sigortası kaza yapılması halinde karşı tarafın zararlarını karşılamayı amaçlar. Yaptırılması zorunlu olup Türkiye’de yetkili sigorta şirketleri tarafından yapılmalıdır. Kazaya sebep olan taraf; karşı tarafın zararlarını kusuru oranında ödemekle yükümlüdür. Bu zarar kalemleri; araçta oluşan hasara ve değer kaybına yönelik zararlar, sürücü ve diğer yolcuların sürekli iş göremezlik, geçici iş göremezlik, tedavi gideri, bakıcı gideri vb. olmak üzere tedavi ve hastane masrafları, ölüm durumunda ise ölüm tazminatını şeklinde özetlenebilir. Bu doğrultuda, sigorta şirketi, sigortalının ödediği prim karşılığında poliçe teminat limiti ile sınırlı olarak karşı tarafın zararlarını tazmin edecektir.

Kasko Sigortası Nedir?

Kasko sigortası araç sahiplerini ve araçlarını trafikteki risklere karşı teminat altına alan bir sigorta sözleşmesidir. Tek veya çok taraflı trafik kazaları sonucunda oluşan tüm zararları kapsar. Trafik sigortası gibi zorunlu değildir, yaptıran tarafın aracındaki masrafları güvence altına almaktadır. Kasko şirketleri ödenmesi gereken bedeli ödedikten sonra tespit edilen kusur oranlarına göre karşı tarafın sigorta şirketine rücu edebilmektedirler.

Trafik Kazasından Sonra Hukuken Ne Yapılabilir?

Zarar gören öncelikle sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunmalıdır. Talebin sigorta şirketi tarafından  15 gün içinde yazılı olarak cevaplanmaması, olumsuz cevaplanması veya talebin tam manasıyla karşılanmaması halinde bu uyuşmazlık zorunlu mali mesuliyet sigortası çerçevesinde dava açılarak ya da 5684 sayılı Kanun çerçevesinde Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurularak çözülebilir.

Başvurulan sigorta şirketi zorunlu mali mesuliyet sigortası sınırları içinde kalan miktarı hak sahibine öder ve karşı tarafın sigorta şirketinden ödenen miktarın sorumluluk oranlarında paylaşılmasını talep eder. Diğer sigorta şirketi de kendilerine düşen miktarı yani kendisine prim ödeyen sigortalının kusuru oranında ödeme yapar.

Sigorta Tahkim Komisyonu Nedir?

Sigorta Kuruluşları ve sigortalı kişiler arasında yapılmış sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkları çözümünü sağlayarak mahkemelerin iş yükünü azaltmak, uyuşmazlıkların daha kısa sürede ve daha düşük maliyetli çözülmesini sağlamak üzere 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu ile Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği bünyesinde kurulmuş tahkim komisyonudur.

Zorunlu sigortalar için yapılacak başvurularda sigorta şirketinin Sigorta Tahkim Komisyonu’na üye olması aranmazken ihtiyari sigortalar için yapılacak başvurularda aranmaktadır. Sigorta şirketlerinin açtığı rücu davaları sigorta tahkim uygulamasının dışında kalmaktadır. Sigortalı veya zarar görenin sigorta şirketine karşı yaptığı başvuruları kapsar.

Sigorta tahkimi, sigorta uyuşmazlıklarının hızlı, ekonomik ve tarafsız bir şekilde çözülmesini sağlayan etkili bir yargılama yöntemidir. Özellikle sigorta hukukunun karmaşıklığı ve sigorta poliçelerinin teknik yapısı göz önünde bulundurulduğunda, uyuşmazlıkların uzman kişiler tarafından ele alınması büyük önem taşır. Sigorta tahkimi, bu bağlamda, sigorta hukuku ve sigortacılık alanında uzman hakemlerin görev aldığı özel bir yargılama süreci sunmaktadır.

Sigorta tahkim yargılamasını yürüten hakemlerin, sigorta hukuku ve sigortacılık alanında derin bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Bu uzmanlık şartı, taraflar arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların adil ve doğru bir şekilde çözülmesini sağlar. Sigorta tahkiminde, uyuşmazlıkların konusu 15.000 TL’nin altında ise tek hakem tarafından incelenir. Bu tutarın üzerindeki uyuşmazlıklarda ise Sigorta Tahkim Komisyonu’nun 3 kişilik bir heyet oluşturması zorunludur. Heyetteki üç hakemden en az birinin hukukçu olması şarttır ve kararlar oy çokluğuyla alınır.

28 Şubat 2023 tarihinde yürürlüğe giren yeni düzenlemeler, sigorta tahkimi sürecinde önemli değişiklikler getirmiştir. Buna göre, bu tarihten sonra verilen hakem kararlarına karşı itiraz edilebilmesi için, uyuşmazlık miktarının en az 15.000 TL olması gerekmektedir. 15.000 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararları, yasada belirlenen süre içinde itiraz edilmemesi hâlinde kesinleşir. İtiraz yoluna başvurulması durumunda ise, uyuşmazlık miktarı 238.731 TL’yi aşan kararlar için taraflara temyiz hakkı tanınmıştır.

Sigorta tahkimi, hızlı ve nihai bir çözüm sunma amacı taşır. Ancak, belirli durumlarda temyiz yolu açıktır. Taraflar arasında açık ve yazılı bir sözleşmede daha yüksek bir tutar belirlenmedikçe, hakemlerin verdiği kararlar 238.731 TL’yi aşmıyorsa kesinleşir ve itiraza uğramaz. Bununla birlikte, hakemlerin yetkisi dışında karar vermesi veya tahkim süresinin sona ermesinden sonra karar alınması gibi durumlarda, 238.731 TL altındaki kararlar için de temyiz yolu açıktır. Bu durum, tarafların hukuki güvenliğini artırmakta ve adil bir yargılama süreci sunmaktadır.

Trafik Kazasında Hasarı Karşılayacak Taraf Nasıl Belirlenir?

Sigorta şirketlerine yapılan başvurular sonucunda tutulan tutanaklar, olay yeri fotoğrafları ve tanık beyanları dikkate alınarak kazanın nasıl gerçekleştiği incelenir ve kusur oranları belirlenir. Trafik kazası kusur oranı kazanın oluşmasında tarafların sorumluluk oranlarını ifade etmektedir. Sigorta şirketleri ödenecek hasar tazminatı miktarını tarafların kusur oranlarına göre belirlemektedir.

Trafik Kazaları Sonucunda Doğan Tazminat Talepleri İçin Hangi Mahkemede Dava Açılabilir?

Motorlu araçların sebebiyet verdiği zararlara ilişkin sorumluluk davaları adli yargıda görülür. Bu davalar sigortacının şubesinin veya acentesinin bulunduğu yer mahkemelerinden birinde ya da kazanın vuku bulduğu yer mahkemesinde açılabilir. Asliye Hukuk Mahkemesi genel olarak görevlidir. Ancak dava sigorta şirketine karşı açılacaksa Asliye Ticaret Mahkemesi görevlidir. 

Bu tür uyuşmazlıklar uygulamada daha çok tahkim yoluyla çözülmektedir. Tahkim yolu hız ve kolaylık bakımından daha avantajlı görülmektedir. Usule ilişkin işlemler online olarak ilerlemektedir. Başvuru sırasında ve sonrasında ödenecek ücretler, yapılacak masraflar adli yargıya göre daha düşüktür.  Zararların herhangi bir hak kaybına uğramadan tazmin ettirilebilmesi için bu konuda uzman bir avukata başvurulması tavsiye edilir.

Trafik Kazalarına Bağlı Tazminat Talepleri Nelerdir?

Trafik kazaları ölüm, yaralanma ve maddi hasarla sonuçlanabilmektedir. Bu sonuçlara göre çeşitli tazminat talepleri doğabilir.

a. Birinin Yaralanması ya da Ölümüne Bağlı Maddi/Manevi Tazminat Talepleri

Trafik kazası sonucunda oluşan yaralanma veya maluliyet halinde tedavi giderleri, kişinin çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan zararlar, ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zararlar, kazanç kaybı gibi zarar kalemleri maddi tazminat istemine dayanak oluşturmaktadır. İstenebilecek tazminatlar daimi iş görmezlik, geçici iş görmezlik, daimi bakıcı gideri, geçici bakıcı gideri, tedavi masraflarına ilişkindir.

Meydana gelen yaralanma veya maluliyet sonucu kişinin ve ağır bedensel yaralanmalarda ek olarak kişinin yakınlarının yaşadığı elem, keder, ıstırabın tazmini için manevi tazminat öngörülmüştür.

Trafik kazası ölüm ile sonuçlanmış ise de ölenin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı, ölüm öncesi tedavi masrafları ve cenaze masraflarını maddi tazminat olarak talep edebilirler. Yine yaşadıkları elem, keder, ıstırabı telafi maksadıyla yakınları tarafından manevi tazminat da talep edilebilmektedir.

b. Araçtaki Zarardan Kaynaklı Maddi Tazminat Talepleri

Trafik kazaları bedensel zararlar ve ölüm dışında araçta meydana gelen zararlarla da sonuçlanabilir. Motorlu araç kazalarından doğan zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde istenebilmektedir, kaza gününden başlayarak 10 yıl içinde zamanaşımına uğrar. Zorunlu mali mesuliyet sigortası ve diğer sigortalar, aracın tamiri, gerekli parçaların değiştirilmesi gibi masraflar yanında, poliçe kapsamında yer alan ek tazminat taleplerini de kapsayabilmektedir.

  • Araç Değer Kaybı Tazminatı

Değer kaybı; trafik kazası sonucunda hasar gören aracın onarılsa dahi piyasa değerinin düşmesidir. Aracın kazadan sonra boyanması, tamir edilmesi, parçalarının değişmesi piyasa değerinin düşmesine sebep olmaktadır. Kısaca kazadan önceki satış değeri ile kazadan sonraki satış değeri arasında fark tazminat miktarını oluşturmaktadır. Bu değer uzman kişilerin incelemeleri sonucu belirlenecektir. Bu tazminat talep edilmek üzere sigorta şirketine başvurulmalıdır.

Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası aracın onarım, parça değişimi gibi bedellerin yanında bu tür zarar kalemlerini de kapsasa da her sigorta poliçesinin teminat altına aldığı belirli bir miktar vardır. Bu miktarın aşılması durumunda kazayı yapan kusurlu kişiye de başvurulması zorunluluğu doğabilir.

  • Hasar Fark Bedeli Tazminatı

Kaza sonucu araçta oluşan hasarın giderilmesi adına yan sanayi ya da muadil parça takılması durumunda orijinal parça ile takılan parçalar arasında bir fiyat farkı oluşmaktadır. Bu aradaki farkın sigorta şirketlerinden tahsil edilmesine mümkündür. Bu bedeli tahsil etmek aracın tramer kaydına yansımaz. Gerçek hasar miktarı ile sigorta şirketinin ödediği hasar tazminatı arasındaki fark Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurularak tazmin ettirilebilir.

  • Ticari Kazanç Kaybı/Araç Mahrumiyet Tazminatı

Eğer kazada hasara uğrayan araç ticari bir amaçla kullanılıyor ya da tamir edildiği süreçte elinizde araç olmaması çeşitli mahrumiyetlere yol açıyorsa onarım süresi boyunca araçtan yararlanamamadan kaynaklanan zararın bedeli hesaplanarak karşı taraftan tahsil edilebilir.

  • Pert Rayiç Farkı Tazminatı

Pert kaydı bir trafik kazasından sonra aracın ağır hasar alması ve kullanılamaz hale gelmesidir. Kaza sonrasında perte ayrılan aracın bedeli sigorta şirketleri tarafından rayiç bedelin altında ödenirse aradaki fark talep edilebilmektedir.

Sonuç

Trafik kazaları, gerek maddi gerekse manevi anlamda ciddi kayıplara yol açabilen olaylardır. Bu tür kazaların ardından, zarar görenlerin haklarını korumak ve kayıplarını telafi etmek amacıyla sigorta hukuku önemli bir rol oynar. Sigorta poliçeleri, sigortalılara ileride karşılaşabilecekleri risklere karşı teminat sağlar ve bu teminatlar, trafik kazaları gibi durumlarda tazminat taleplerinin temelini oluşturur.

Zorunlu mali mesuliyet sigortası ve kasko sigortası gibi sigorta türleri, trafik kazalarında oluşabilecek zararlara karşı önemli bir koruma sağlar. Ancak bu süreçlerde, sigorta tahkimi gibi yargılamalar, uyuşmazlıkların çözümünde hızlı ve ekonomik bir yol sunar. Sigorta tahkiminde getirilen yeni düzenlemelerle birlikte, tarafların haklarının korunması ve adil bir süreç işletilmesi daha da önem kazanmıştır.

Trafik kazalarına bağlı olarak ortaya çıkan maddi ve manevi zararların tazmini, doğru ve zamanında atılan adımlarla mümkündür. Bu tür durumlarda, zararın türüne göre çeşitli tazminat talepleri gündeme gelebilir ve bu taleplerin doğru şekilde yönlendirilmesi, hak kayıplarının önüne geçmek için kritiktir. Sigorta hukuku, kazazedelerin adalet arayışında güçlü bir araç olup, hukuki süreçlerin etkili bir şekilde yürütülmesi için uzman desteği alınması her zaman tavsiye edilir.